Cách Phối Giống Cho Dê Hiệu Quả Từ Những Chuyên Gia

Những Quy Tắc Quan Trọng Của Tuổi Phối Giống Lần Đầu 

Dê phát triển sinh dục rất sớm. Tinh trùng thường xuất hiện trên dê đực Boer và Damascus ở châu Phi lúc 8 đến 11 tuần tuổi và có thể được sử dụng lúc 150 ngày tuổi. Tuy nhiên, không nên sử dụng dê đực quá sớm; nó phải ít nhất 7–8 tháng tuổi và đạt được 60% trọng lượng trưởng thành, thường là vào lúc một năm tuổi. Thông thường, dê đực xuất tinh 0,5–1,2 ml tinh dịch mỗi lần, bao gồm 18–33 tỷ tinh trùng trong 1 ml tinh dịch.

Tỷ lệ đực/cái trong phối giống tự nhiên có thể dao động từ 1/50 đến 1/200, nhưng đối với giống dê chuyên thịt nên dưới 1/40. Tuy nhiên, nên có ba đến bốn con dê đực cho một trăm con dê cái nếu phối giống theo mùa. Để ngăn ngừa sự đồng huyết, làm giảm sức sống và khả năng sản xuất của đàn dê, nên thay đổi dê đực mỗi hai năm.

Cách Phối Giống Cho Dê: Gieo Tinh Nhân Tạo

Gieo tinh nhân tạo là một phương pháp phát triển chăn nuôi dê đực được sử dụng ngày càng phổ biến, thay vì sử dụng dê đực truyền thống, lý do chính là sự khó quản lý và mùi hôi không mong muốn từ chúng. Kỹ thuật gieo tinh nhân tạo thường sử dụng tinh cọng rạ, được lưu trữ trong bình nitơ lỏng.

Một trong những ưu điểm lớn của gieo tinh nhân tạo là nó giúp cải thiện đàn thú nhanh hơn, đặc biệt khi sử dụng dê đực đã được kiểm định giống tốt. Trong phối giống tự nhiên, tinh dịch được đưa vào đường đi vào cổ tử cung. Tuy nhiên, trong gieo tinh nhân tạo, tinh dịch thường được đưa vào thân tử cung hoặc ít nhất là bên trong cổ tử cung, do đó cần sử dụng lượng tinh dịch ít hơn.

Gieo tinh nhân tạo giúp tận dụng dê đực giống ngoại nhập hiếm hoi và đắt tiền để cải thiện nhanh phẩm chất giống dê trong nước. Để lai tạo đàn dê hiện có, có thể nhập tinh dịch đông lạnh từ các giống dê cao sản, mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với việc nhập dê đực giống.

Gieo tinh nhân tạo cũng giúp giảm chi phí nuôi dê đực, đặc biệt đối với dê sữa, vì trong mùa giao giống, mùi của dê đực có thể nhiễm vào sữa. Cuối cùng, phương pháp này còn giúp giảm sự lây lan của các bệnh ở đường sinh dục. Tuy nhiên, gieo tinh nhân tạo trên dê cái đòi hỏi sử dụng nhiều thiết bị chuyên biệt hơn so với trên bò, và yêu cầu tư thế đứng khác biệt cho cả dê cái và người gieo tinh.

Tuyển Chọn Dê Đực Giống

Dê đực giống phải khỏe mạnh, có khung xương phát triển tốt, cân xứng, có biểu hiện đặc tính giống rõ rệt và có cơ quan sinh dục phát triển, đều, săn, khỏe mạnh và có bìu dái nổi rõ.

• Đầu cổ mạnh, ngẩng cao thể hiện tính đực rõ rệt, tính hăng cao và hơi ốm vào mùa phôi giống.
• Lồng ngực thẳng, sâu và dài.
• Đốc từ từ và mông đài.
• Lông có độ mịn.
• Không có các khuyết tật về thể chất như chân vòng kiềng, hàm dưới nhô ra hoặc thụt vào, chân thẳng và mạnh, đặc biệt là phần cổ chân không quay ra ngoài và cân xứng với thân.

Chọn dê đực cho lứa sinh đôi rất quan trọng, đặc biệt chú ý đến chất lượng tinh dịch, đặc biệt là không có tinh trùng dị dạng. Vì “Dê đực là phân nửa đàn thú” nên việc chọn dê đực phù hợp là rất quan trọng.

Tuyển Chọn Dê Cái Giống

Trong quá trình tuyển chọn dê cái giống, không có dê cái nào hoàn hảo, nhưng chúng phải đạt một số tiêu chuẩn tối thiểu để đảm bảo sức sản xuất hiệu quả kinh tế và truyền lại một số đặc tính tốt cho đàn con.

Dê cái giống phải biểu hiện các đặc điểm của con giống mà chúng ta muốn nuôi. Điều quan trọng là phải chọn dê cái giống từ lứa sinh đôi, giống như việc chọn dê đực. Một số đặc điểm quan trọng của dê thịt và dê sữa được liệt kê dưới đây.

1. Dê thịt

Dê thịt thường có dạng thân tròn với nhiều thịt. Mặc dù dê cái có thể bị ốm do sản xuất sữa để nuôi con sau khi sinh, nhưng chúng thường nhanh chóng hồi phục. Thân hơi ngắn, cổ dầy và đầy đặn, vai nở rộng, cơ thăn nở rộng và mông đùi phát triển. Xương sườn được bao phủ bởi một lớp cơ đầy đặn. Bốn chân phải đứng thẳng, vuông vức và khỏe mạnh tương ứng với mặt cắt ngang của xương chân phải tròn.

2. Dê sữa

Khi tìm kiếm dê cái chuyên sữa, việc chọn lọc cẩn thận là quan trọng để đảm bảo đàn dê sữa có sức khỏe tốt và đạt hiệu suất sản xuất cao. Dê cái giống nên biểu hiện sự mau mắn, linh hoạt và đáng yêu, thể hiện qua việc chúng có da mềm mại và bộ lông bóng mượt cùng với tính cách hiền lành.

Trong quá trình chọn lọc, cần chú ý đến các biểu hiện bất thường như viêm móng, sưng khớp, viêm vú, suy dinh dưỡng hoặc tiêu chảy. Nên kiểm tra các chỉ số sản xuất của mẹ chúng, chẳng hạn như sản lượng sữa của chu kỳ trước và sau khi sinh lứa đầu. Bầu vú của dê cũng rất quan trọng, vì nó có cấu trúc cân xứng, vững chắc với màng gân treo, đóng cao, rộng ở phía sau.

Nếu màng gân treo yếu, bầu vú bị chảy xệ, dễ bị xây sát và rút ngắn thời gian sản xuất. Sau khi vắt sữa, bầu vú cần phải mềm, có nhiều nếp gấp và không có nhiều mô liên kết. Các hạt cứng trong bầu vú có thể là dấu hiệu của viêm vú trước đó.

Đối với sữa, dê cái phải có hình dáng thanh, nhiều góc cạnh và không quá mập. Cổ phải thon, dài; vai và hông phải ốm, để thể hiện rõ các mấu xương. Xương sườn cần rộng bản, mặt xương phẳng và uốn cong, không chứa quá nhiều mỡ.

Về khả năng tiêu thụ thức ăn, dê cái cần có phần thân dài và sâu với sườn uốn cong và sâu tại lồng ngực. Lồng ngực nhỏ sẽ hạn chế khả năng hô hấp và ảnh hưởng đến chức năng trao đổi chất. Thân cơ thể nên có dạng hình cái nêm (tam giác), từ trước ra sau, với vòng ngực phát triển, vai rộng và bụng to, tròn. Chân và cẳng phải mạnh, thẳng và cơ khỏe, không có các dấu hiệu phồng to ở các khớp. Chân cẳng sẽ giúp chúng đi đứng để ăn uống và cho sữa.

Về mặt cơ học, các khớp gối, khớp bàn chân, và móng chân phải to và cứng cáp. Các vùng xương chậu không nên hẹp hoặc dốc quá nhiều, vì điều này sẽ ảnh hưởng đến khả năng chứa bầu vú, khiến cho dê cái gặp khó khăn khi cho sữa. Sự kiến tạo của đường sống lưng cũng ảnh hưởng đến độ bền và hiệu suất sản xuất của dê cái.

Chu Kỳ Sinh Dục Và Phối Giống Lần Đầu Ở Dê

Chu kỳ sinh dục của dê cái thay đổi trong khoảng từ 18 đến 24 ngày, với một trung bình là 21 ngày. Thời gian động dục biến đổi từ 24 đến 36 giờ. Các biểu hiện của chu kỳ động dục ở dê cái thường bao gồm việc ngoắc đuôi, đuôi trở nên ít nghiêng hơn, sự năng động tăng lên, việc đi tiểu thường xảy ra thường xuyên hơn, tiếng kêu rống, âm hộ sưng to và chảy dịch nhầy. Khi dê cái bắt đầu lên giống và quấy rầy những dê cái khác trong đàn, sau đó đứng yên, thời điểm này là thích hợp để phối giống. Nhiều giống dê nhiệt đới có thể phối giống quanh năm.

Dê cái trưởng thành sinh dục thường vào khoảng từ 5 đến 9 tháng tuổi, tuy nên chờ đến khi chúng đạt khoảng 60% trọng lượng trưởng thành trước khi phối giống, thường là sau một năm tuổi, tức là khoảng từ 12 đến 14 tháng tuổi. Thời kỳ mang thai của các giống dê nhiệt đới thường dao động từ 144 đến 153 ngày, với trung bình là 146 ngày. Vì vậy, dê thường có thể sinh 3 lứa trong vòng 2 năm.

Một số trang trại với chế độ chăm sóc và dinh dưỡng tốt có thể làm cho một số dê cái sinh lứa thứ hai trong cùng một năm, đặc biệt với nhóm dê chuyên thịt. Nhóm dê chuyên sữa thường được phối giống lại sau khoảng từ 60 đến 90 ngày sau khi sinh. Nếu có đủ thức ăn, dê cái thường phối giống lại sau khoảng từ 34 đến 61 ngày sau khi sinh. Tuy nhiên, cần đảm bảo rằng cơ quan sinh dục của dê cái đã phục hồi hoàn toàn sau khi sinh, thường mất khoảng 60 ngày. Nếu có bất kỳ tình trạng viêm nhiễm đường sinh dục hoặc các vấn đề khác, cần chờ đến khi tất cả các vấn đề được giải quyết trước khi tiến hành phối giống.

Dinh Dưỡng Và Môi Trường Chuồng Trại

Chế độ ăn uống của dê là một phần quan trọng trong quá trình chăm sóc. Dê có thể ăn nhiều loại cỏ và lá cây như lá xoan, lá mít, lá dâm bụt, lá chuối, sắn dây, lá dâu, keo dậu, sim mua và nhiều loại cỏ tự nhiên khác. Ngoài ra, thức ăn củ như bí đỏ, khoai lang tươi, chuối cũng là món ăn ngon mà dê yêu thích. Tuy nhiên, cần tránh cho dê ăn những thức ăn đã ôi thối, mốc hoặc chứa đất, cát.

Dê cũng không nên chăn thả ở những nơi trũng lầy hoặc có nước đọng để ngăn ngừa bệnh giun sán cho dê. Mỗi ngày, cần cung cấp thời gian chăn thả dê từ 7-9 giờ/ngày. Trong mùa đông khô hanh, khi cỏ thiếu, nên bổ sung 3-5kg cỏ, lá tươi cho mỗi con/ngày vào ban đêm. Cần đảm bảo rằng dê được cung cấp nước sạch đầy đủ trước khi ra chăn thả và sau khi trở về chuồng.

Chuồng Trại Và Môi Trường

Việc xây dựng chuồng trại cho dê đòi hỏi sự chú ý đặc biệt. Chuồng cần được xây trên sàn, nâng cao khoảng 50-80cm so với mặt đất. Chuồng luôn phải giữ khô, sạch sẽ, thông thoáng mùa hè và bảo vệ khỏi gió mùa đông. Sàn chuồng có thể sử dụng gỗ hoặc tre, phải phẳng, vững và có khe rộng 1,5-2cm để phân chuồng thoát ra và tránh làm dê bị kẹt chân.

Nên thiết kế một khu riêng biệt cho dê đực giống và dê cái sắp đẻ. Cũng cần có khu riêng cho dê mẹ và dê con dưới 3 tuần tuổi để tách riêng chúng với các loại dê khác. Chuồng cần có máng cỏ và máng nước, sân chơi có lều che, không để nước đọng, và đảm bảo vệ sinh chuồng thường xuyên. Phải lấy phân ra khỏi chuồng định kỳ và thực hiện vệ sinh chuồng bằng vôi bột ít nhất 1 lần mỗi tháng.

Phòng Và Điều Trị Bệnh

Việc phòng bệnh là một phần quan trọng trong việc chăm sóc dê. Cần tiêm phòng định kỳ các loại vắc xin chống tụ huyết trùng và tiến hành tẩy giun sán cho dê mỗi 6 tháng/1 lần. Hàng ngày, cần kiểm tra dê trước khi chăn thả và sau khi trở về chuồng để phát hiện sớm những con dê có triệu chứng như bỏ ăn, đau ốm, loét miệng, hoặc chướng bụng để có thể điều trị bệnh kịp thời.

Cách phối giống cho dê không chỉ là một phần quá trình nuôi dê mà còn là cải tiến về khoa học, và nó đòi hỏi sự kiên nhẫn và hiểu biết. Quá trình này có thể không dễ dàng, nhưng nó đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự phát triển và thành công của đàn dê. Việc thực hiện đúng các bước và kỹ thuật quan trọng, cùng với việc quản lý và chăm sóc đàn dê một cách cẩn thận, sẽ giúp đạt được sự thành công trong việc nuôi dê và đảm bảo rằng đàn dê luôn khỏe mạnh và phát triển tốt.